واقعه غدیرحادثه اى تاریخى نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یک سرزمین نیست. یک تفکر است، نشانه و رمزى است که از تداوم خط نبوّت حکایت مى کند. غدیر نقطه تلاقى کاروان رسالت با طلایه داران امامت است آرى غدیر یک سرزمین نیست، چشمه اى است که تا پایان هستى مى جوشد، کوثرى است که فنا برنمى دارد، افقى است بى کرانه و خورشیدى است عالمتاب.غدیر که کتاب ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و حد فاصل بین دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام است،با بکارگیرى قلم،از دست دشمنان مصون ماند و کسى نتوانست مانع این حقیقت بزرگ شود از روز رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله تا پایان قرن اول هجرى ثبت و تدوین احادیث و تاریخ اسلام از طرف غاصبین خلافت ممنوع اعلام شده و مجازاتهاى سختى براى اقدام کنندگان به چنین مهمى در نظر گرفته شده بود.علت اصلى این نقشه جلوگیرى از ثبت مطالبى چون واقعه غدیر بود که با اساس حکومت غاصبین منافات داشت.
اکنون باید دید غدیر چگونه از این گذرگاه تاریک گذشته و خود را به نسلهاى آینده مسلمین رسانده است.آنانکه که با گذشت هفتاد روز غدیر را به فراموشى سپردند و صاحب غدیر یعنى امیر المؤمنین علیه السلام را خانهنشین کردند چگونه باور مىکنند که امروز نام غدیر در سراسر جهان شناخته شده و اینک جشن چهاردهمین قرن خود را پشت سر گذاشته باشد؟با چنان دشمنان پر قدرتى که غدیر دارد و با چنان جاهلان فراموشکارى که نخواستند آن را بیاد بیاورند و از گواهى دادن به یک کلمه درباره آن ابا کردند،ولى اینک میلیاردها کلمه در وصفش به رشته تحریر در آمده و نور آن در جهان معرف بزرگ مذهب اهل بیت علیهم السلام است.
با آنکه هر یک از صد و بیست هزار مخاطب پیامبر صلى الله علیه و آله که در غدیر خم حضور داشتند باید در راه ثبت و ضبط آن واقعه بزرگ اقدامى مى کردند و نکردند،و با آنکه پیامبر صلى الله علیه و آله سفارش اکید کرده بود که پیام غدیر را به نسل هاى آینده برسانید و اختناق حکومتها مانع از آن شد،ولى باز فرهنگ غنى اسلام پر از نام غدیر است و در کتب تاریخ و حدیث اسلامى در هر کجا و هر زمان که تألیف شده باشد نور غدیر قابل کتمان نبوده است.همه اینها نظر عنایت الهى است و او حافظ غدیر است که خود آن را نازل کرده است.اگر دین با غدیر تکمیل شده و نعمت پروردگار با ولایت به درجه کمال خود رسیده،نگهدارندهاش نیکو نگاه خواهد داشت،و دشمن عاجزتر از آن است که در مقابل ذات الهى آهنگ مخالف برافرازد .
رسوخ غدیر در جهات مختلف دین در حدى است که در موضوعات متعددى مورد بحث قرار گرفته است .در کتب حدیثى بعنوان سند و متن آن،در کتب تاریخى بعنوان مهمترین واقعه اسلام،در کتب کلامى بعنوان مؤثرترین بحث اعتقادى که همان ولایت و خلافت است،در کتب تفسیر بعنوان تفسیر آیاتى که به خلافت برمىگردد،در کتب لغت بعنوان معناى کلمه«مولى»و در کتب ادب و شعر بعنوان قطعه زیباى تاریخ اسلام که در قالب نظم و نثر ارائه شده است. صاحب غدیر امیر المؤمنین علیه السلام براى اتمام حجت و براى آنکه نسل هاى آینده راه خود را بیابند،در اجتماعات مختلف مردم و در مناسبتها و فرصتهاى گوناگون حتى در بحبوحه جنگ صفین مسئله غدیر را مطرح مى ساخت و درباره آن از شاهدان عینى اقرار مى گرفت .
فاطمه زهرا علیها السلام در عمر کمتر از سه ماهه خود پس از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله بارها جریان غدیر را براى مردم متذکر شد و تعجب خود را از چنین جو ظلمانى فرهنگى اعلام فرمود.ائمه علیهم السلام نیز از هر فرصت مناسبى براى تبلیغ پیام غدیر استفاده کرده و آن را براى مردم بیان مى کردند،تا آنجا که امام باقر علیه السلام متن کامل خطبه غدیر را براى مردم بازگو فرمود و امام رضا علیه السلام مناظراتى در این باره برقرار نمود.
از سوى دیگر اصحاب ائمه علیهم السلام حاملان پیام غدیر بودند،و در حضور امامان علیهم السلام اقدام به حفظ و نشر غدیر نمودند.شعر شاعران نیز نقش مهمى در حفظ غدیر در طول زمانهاى ظلمانى داشته چه آنکه قالب شعر محفوظتر است و مردم علاقه خاصى به آن دارند.از ساعتى که خطبه پیامبر صلى الله علیه و آله پایان یافت حسان بن ثابت اولین شعر را در حضور آنحضرت سرود و دلیل روشنى شد تا شاعران در طول چهارده قرن با هنر خود غدیر را حفظ کنند و براحتى به نسلهاى بعد برسانند.اینها شکل هاى مختلف فرهنگى بود که غدیر را در قرن اول حفظ کرد و البته این طرق در قرنهاى بعد نیز ادامه یافت.تنها اثر مکتوبى که در قرن اول درباره غدیر شناخته شده همان«کتاب سلیم»است که ذکر شد.
داستان غدیر خم
سال دهم هجرت بود و پیامبر از آخرین سفر حج خود باز می‌گشت، گروه انبوهی که تعدادشان را تا صد و بیست هزار رقم زده اند او را بدرقه می‌کردند تا این که به پهنه بی آبی به نام غدیر خم رسیدند.نیم روزهیجدهم ذی الحجه بود که ناگهان پیک وحی بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و از جانب خدا پیام آورده که: «ای رسول آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده به گوش مردم برسان و اگر چنین نکنی رسالت او را ابلاغ نکرده ای و خداوند تو را از گزند مردمان حفظ خواهد کرد» پیامبر دستور توقف دادند و همگان در آن بیابان بی آب و در زیر آفتاب سوزان صحرا فرود آمدند و منبری از جهاز شتران برای پیامبر ساختند و رسول خدا بر فراز آن رفته و روی به مردم کردند. ابتدا خدای را سپاس فرموده و از بدی های نفس اماره به او پناه جست و فرمود: ای مردم بزودی من از میان شما رخت بر می‌بندم، آنگاه می‌افزاید چه کسی بر مومنین در ارزیابی مصلحت هاو شناخت و تصرف در امور سزاوارتراست همه یک سخن می‌گویند خدا و پیامبر داناترند.
رسول گرامی‌می‌فرماید: آیا من به شما از خودتان اولی و سزاوارترنیستم و همگان یک صدا جواب می‌دهند که چرا چنین است آنگاه فرمود: من دو چیز گرانبها در میان شما می‌گذارم یکی ثقل اکبر که کتاب خداست و دیگری ثقل اصغر که اهل بیت منند. مردم، بر آنان پیشی نگیرید و از آنان عقب نمانید. آنگاه دست علی (ع) را در دست گرفت و آن قدر بالا برد که همگان او را در کنار رسول خدا دیدند و شناختند سپس فرمود: خداوند مولای من و من مولای مومنان هستم و بر آنها از خودشان سزاوارترم.ای مردم هر کس که من مولا و رهبر اویم این علی هم مولا و رهبر اوست و این جمله را سه بار تکرار کرد و چنین ادامه داد: پروردگارا، دوستان علی را دوست بدار و دشمنان او را خوار. خدایا علی را محور حق قرار ده و سپس فرمود: لازم است حاضران این خبر را به غایبان برسانند. هنوز اجتماع به حال خود باقی بود که دوباره آهنگ روح بخش وحی گوش جان محمد صلی الله علیه و آله را نواخت که: «امروز دینتان را برایتان کامل نمودم و نعمت خود را بر شما به پایان رساندم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم» و بدین سان علی (ع) از جانب خداوند برای جانشینی پیامبر (ص) برگزیده شد.
مفهوم عید
هیجدهم ذی الحجه روزغدیر خم را مسلمین خصوصا شیعیان عید شمرده اند دانشمندان لغت و زبان‌شناسی عید را از مشتقات ماده"ع و د" به معنای بازگشت می‌دانند و در نوروز بازگشت حیات را به پیکر سرد گرامی می‌دارند حیاتی که در هجوم خزان به سردی می‌گراید و دربیداد سرمای زمستان تا مرز نیستی پیش می‌رود تا آنجا که گویی هرگز نبوده است.در مقام تطبیق این نکته با موازین مکتبی و مذهبی باید گفت عید آدمی‌بزرگداشتِ بازگشتِ حیاتِ معنویِ انسان است. در چنین باوری نوروز انسان روزی استکه وی به خویشتن باز گردد و گمشده‌اش را دریابد. مثلا در ماه مبارک رمضان آدمی‌بعد از سی روز جهاد و مجاهده با نفس سرکش تمام ناخالصی‌های وجودش را ذوب می‌کند تا عبودیت ناب در آن تجلی کند و آنگاه عید فطر است. پس عید اسلامی‌بازگشت حیات است و تعیین آن بر عهده شرع اقدس. غدیر بنا بر این تفسیر هر دو شرط را دارد یعنی هم بازگشت به خوبشتن است.و هم از طرف شرع مشخص شده است.
غدیر بازگشت حیات دوباره اسلام است.علاوه اینکه عید غدیر تشریع هم شده است در زیر به نمونه هایی از روایاتی که غدیر را عید شمرده‌اند اشاره می‌شود:فرات بن ابراهیم کوفی از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که ایشان به نقل از پیامبر اکرم فرمودند«یوم غدیرخم افضل اعیاد امتی» روز غدیر بزرگترین عید امت من است. حسن بن راشد می‌گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم غیر از عید فطر و قربان برای مسلمانان عید دیگری هم هست؟ فرمودند: بلی و این عید از آن دو عید دیگر با فضیلت‌تر است. گفتم: کدام روز است؟ فرمود: روز هیجدهم ماه ذی حجه عید غدیر خم. عرض کردم: قربانت شوم در آن روز چه اعمالی انجام دهیم؟ روزه بگیرید بر محمد و آلش صلوات بفرستید ...... فرمودند: انبیا علیهم السلام روزی که وصی خود را نصب می‌کردند امر می‌کردند که آن روز را جشن بگیرند وقتی به سیره ائمه و پیامبر اکرم مراجعه می‌شود در می‌یابیم که پیامبر و امیر مومنان و سایر ائمه با روز غدیر به عنوان یک عید برخورد کرده و مسلمانان را به تبریک و تهنیت گفتن به هم دعوت کرده‌اند امام حسن علیه السلام روز عید غدیر در کوفه مهمانی بزرگی برپا می‌داشتند.امام علی با فرزندان و گروهی ازپیروانش بعد از نماز برای شرکت در مجلس به منزل امام حسن علیه السلام می‌رفتند.و پس از اتمام مهمانی امام حسن علیه السلام هدایایی به مردم اعطا می‌فرمود.لذا این حرکت امام حسن علیه السلام موجب شد مردم به روز عید غدیر عادت کنند.حادثه غدیر حادثه بزرگی است و عید غدیر عیدی بزرگ وشاید شریفترین عید مسلمانان است. در بیان ائمه علیهم السلام برای این روز بزرگ اعمالی وارد شده است که به برخی از آنان اشاره می‌شود:
اعمال مستحبی روز عید غدیر خم
1ـ تحکیم بیعت با ولایت
همانگونه که پیامبر اکرم بعداز نصب امام علی علیه السلام به امامت مسلمین به جماعت مسلمانان امر کرد که با او بیعت کنند در سالروز آن حماسه جاوید پیامبر تجدید آن بیعت سفارش شده است. لذا زیارت امیرالمومنین و سایر ائمه مستحب است. به همین منظور ادعیه زیادی نیز وارد شده است
2ـ اظهار سرور و شادمانی
در وصف شیعه و شیعیان گفته شده است که به شادی ما ائمه شادند و به حزن ما محزون و مسلم است که عید غدیر شادی بخش‌ترین عید ائمه است و شادمانی شیعه در این روز فرض است و هارون گوید در روز هیجدهم ذی حجة خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم که فرمود حقا که روز غدیر روز عید فرح و سرور است در روز عید غدیر اظهار فرح و امیر المومنین علی علیه السلام نیز فرمودند:در روز عید غدیر اظهار فرح وشادمانی کنیدو برادران مسلمان خود را نیز شاد گردانید
3ـ مصافحه کردن
مصافحه یا دست دادن از آداب اسلامی‌است و در روز عید غدیر به آن تاکید بیشتری شده است. امام علی علیه السلام فرمودند روز عید غدیر هنگامی‌که یکدیگر را ملاقات می‌کنید با هم مصافحه کنید.ذکر مخصوص این روز نیز هنگام مصافحه سفارش شده است:«الحمدُ للهِ الذی جَعَلنَا مِنَ المُتَمَسِّکِینَ بِوِلایَتِ اَمیرِالمُؤمِنین وَ الاَئِمَّةِ عَلَیهِمُ السلام»سپاس خدای را که ما را از جمله درآویختگان به ولایت امیرالمومنین علی و ائمه علیهم السلام قرار داد
4ـ پیمان اخوت و برادری
از دیگر اعمال این روز پیمان برادری میان مؤمنین است.مستحب است برادران و
خواهران ایمانی در این روز عقدی را بین خود برقرار سازند که مفاد آن اخوّت و
همدلی در دنیا و دستگیری از همدیگر در آخرت است. از برنامه های اسلام ایجاد اخوت و برادری است. و به همین منظور پیامبر
اکرم بین مسلمانان مهاجرین و انصار پیمان برادری بست و با پیمان اخوت علی
را با خویش برادر نمود و در برخی از زیارات که خطاب به پیامبر می‌خوانیم
«السلام علیک و علی اخیک علی بن ابیطالب علیه السلام» یعنی سلام بر تو و
برادرت علی اشاره به همین برادری است پیمان برادری و عقد اخوت بستن از
اعمال وارده در روز غدیر است و صیغه مخصوصی دارد که در مفاتیح الجنان آمده
است.
نکاتی درباره عقد اخوت:
الف:
این عقد تعهداتی همچون ارث و محرمیت افراد وابسته به طرفین ایجاد نمی‌کند.
بنابراین این افراد از هم ارث نمی‌برند و هیچ‌گونه رابطه محرمیت میان
وابستگان آنها ایجاد نمی‌شود.
ب: این عقد، فقط میان دو مرد یا دو زن بسته می‌شود و هیچ زن و مردی نمی‌توانند این عقد را بین خود جاری کنند و خواهر و برادر شوند.
ج:
لازم نیست صیغه عقد اخوت حتماً به عربی خوانده شود، بلکه اگر آن را به
فارسی یا زبان دیگری هم جاری کنند صحیح است؛ اما باید الفاظی را بکار برند
که معنی این عقد را برساند.
د: اگر دو خانم، بخواهند با هم عقد خواهری
برقرار کنند در صورت خواندن عقد به عربی، باید ضمیرهای مذکر را تبدیل به
ضمیرهای مونث کنند.با توجه به نکات گفته شده مضمون این عقد رعایت برخی
امور معنوی نسبت به یکدیگر در دنیا و پس از مرگ است. مثلاً برادران متعهد
می‌شوند که در دنیا همدیگر را از دعا فراموش نکنند و در آخرت هم اگر از اهل
نجات و شفاعت باشند، همدیگر را شفاعت کنند.شیوه برقراری: دو برادر یا دو
خواهر دست راست خود را به هم می‌دهند و یکی از آنان صیغه عقد اُخُوَت را
می‌خواند و دیگری مفاد آن را قبول می‌کند.
متن عربی عقد: ابتدا یکی
از آنها این متن را با توجه به معنای آن می‌خواند: «وَاَخَیْتُکَ فِی
اللَّهِ وَ صَافَیْتُکَ فِی اللَّهِ وَ صَافَحْتُکَ فِی اللَّهِ وَ
عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ وَ کُتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ
أَنْبِیَاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ (ع) عَلَى أَنِّی إِنْ
کُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ
أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَا أَدْخُلُهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مَعِی»سپس طرف دیگر
در جواب او می‌گوید: «قَبِلْتُ»باز هم نفر اول می‌گوید : «أَسْقَطْتُ
عَنْکَ جَمِیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ
وَ الزِّیَارَة»ترجمه: نفر اول می‌گوید: «به خاطر خدا با تو برادری و صفا
(یکرنگی) می‌ورزم به خاطر خدا دستم را در دستت قرار می‌دهم؛ و در پیشگاه
خدا و فرشتگان و کتاب‌ها و فرستادگان او عهد می‌کنم که اگر از اهل بهشت و
شفاعت باشم و اجازه ورود در بهشت را یابم، بدون تو وارد بهشت نشوم».سپس نفر
دوم می‌گوید: «قبول کردم».باز برادر اول می‌گوید «تمام حقوق برادری به جز
حق شفاعت و دعا و دید و بازدید را از تو ساقط کردم».
بدین ترتیب این دو نفر با هم برادر ایمانی یا خواهر ایمانی می‌شوند و باید در دعاها و زیارت‌ها همدیگر را فراموش نکنند.
5ـ احسان و انفاق
احسان و انفاق از دستورات ویژه اسلامی است اما در ایام بزرگ مثل عید غدیر بر آن تاکید بیشتری شده است در سیره امام حسن علیه السلام است که ایشان روز عید غدیر مهمانی می‌داد و شخص امام علی علیه السلام نیز در آن مراسم شرکت می‌کرد از دیگر اعمال بسیار با فضیلت این روز احسان و نیکی به مؤمنین است. از این
روی برگزاری جشن‌ها و مراسم بزرگداشت این روز بسیار سفارش شده است. همچنین
گشاده‌رویی با برادران ایمانی، زینت کردن، اطعام و خوشحال کردن آنها مورد
تاکید است.
6ـ صله رحم
صله رحم از پسندیده ترین آداب اسلامی است و شرع مقدس اسلام بر مطلب تاکید فراوان نموده است. اما در روز عید غدیر بر این نکته سفارش بیشتری شده است امام صادق علیه السلام می‌فرماید از کارهایی که در روز عید غدیر مستحب استصله رحم است در میان ایرانیان رسم است که در این روز به دیدار سادات مکرم می‌روند و عید
را به آنان تبریک می‌گویند. هرچند زیارت از سادات در این روز به عنوان
عملی مستقل وارد نشده، اما این عمل هیچ منع شرعی ندارد و رسمی بجا و خوب
است؛ و می‌تواند یکی از مصادیق تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی باشد.و البته
توجه به این نکته لازم است که این عید، مخصوص سادات (به تنهایی) نیست بلکه
عید همه شیعیان و بلکه در واقع عید همه مسلمانان و مردم جهان است اگر چه
ارزش آن را نمی‌دانند.
در این روز مستحب است مؤمنین هنگام دیدار
همدیگر بگویند: «الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة أمیر المؤمنین و
الأئمه» یعنی «خدا را حمد می‌کنیم که ما را از اهل قبول‌کنندگانِ ولایت
امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) و ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) و از کسانی
که به آنها تمسک می‌کنند قرار داد».5. رسیدگی به امور خانواده و هدیه دادن:
خوب است انسان در این روز به وضع معیشتی خانواده خود رسیدگی بیشتر انجام
دهد و برای اهل خانه هدایایی را آماده کند. در روایاتی از این عمل به عنوان
عامل زیادی روزی نام برده شده است.6. زیارت امیر المومنین: از اعمال بسیار
با فضیلت این روز مبارک زیارت حضرت امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) است.
البته اگر توفیق تشرف به بارگاه ایشان نبود می‌توان از دور، زیاراتی را که
برای حضرتش وارد شده بجا آورد.در حدیثی از امام رضا (علیه‌السلام)
می‌خوانیم: هر جا که هستى سعى کن در روز عید غدیر، خود را به کنار قبر
مطهّر امیر مؤمنان (علیه‌السلام) برسانى، چرا که در این روز خداوند گناهان
بسیارى از مردان و زنان مسلمان را می‌بخشد و دو برابر کسانى که خداوند
آنها را در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر از دوزخ آزاد می‌کند، در چنین
روزى از آتش جهنّم رهایى می‌دهد.
7ـ رفع حاجت مومنان
رفع حاجت مومنان از جمله اعمالی است که اسلام برای آن ارزش خاصی قائل شده است. و ائمه آن را از چند طواف برتر می‌دانند. در روز غدیر این عمل فضیلت بیشتری دارد. امام علی علیه السلام فرمودندکسی که مومنان را در روز غدیر تکفل کند نزد خدای متعال من ضامنش هستم که از کافر شدن و پریشان شدن در امان باشد یعنی رفع حاجت مومنان سبب عاقبت به خیری است .
8ـ غسل کردن و لباس نو پوشیدن
امام صادق علیه السلام فرموده اند در روز عید غدیر پاکیزه ترین لباسهای خود را بر تن بپوش. با غسل طهارت معنوی حاصل می‌شود و بانظافت طهارت ظاهری.
9ـ تشکیل اجتماع
در روز عید غدیر به جهت یادآوری روزی که پیامبر به امر خداوند علی علیه السلام را به امامت امت اسلامی نصب کرد بجاست در مراکز گوناگون گرد آییم و به یاد آن روز بزرگ و ثمراتش شادمان باشیم. ائمه سفارش کرده‌اند که به جهت یادآوری مقام محمد صلوات الله علیه و آل او علیهم السلام اجتماعات تشکیل بشود .و خود نیز از این گونه اجتماعات برپا می‌داشتند .
10ـ دعا؛ روزه و عبادت
روزه و دعا از اعمالی است که در همه اعیاد مورد سفارش و تاکید است خاصه در روز عید غدیر. حسن بن راشد گوید از امام صادق علیه السلام درباره عید غدیر پرسیدم و حضرت فرمود این عید از عید قربان و فطر برتر است. آن روز را روزه بگیرید و بر محمد و آلش زیاد صلوات بفرستید. روزه گرفتن در این روز بسیار پرفضیلت شمرده شده است. در برخی روایات بیان
شده که هر کس این روز را روزه بگیرد مانند کسی است که تمام عمر دنیا را
روزه گرفته باشد.شایان ذکر است کسی که روزه قضای ماه رمضان بر عهده دارد
نمی‌تواند روزه مستحبی بگیرد و باید به جای نیت روزه مستحبی، نیت روزه قضا
کند اما اگر روزه قضا را در این روز انجام دهد، امید است خداوند ثواب روزه
مستحبی این روز را هم به او عطا فرماید.
نماز عید غدیر خم: اگر به کتب دعا مثل مفاتیح‌الجنان مراجعه‌ای
داشته باشیم، خواهیم دید که برای روزهای شادی و شعف نیز برنامه‌ها و
مخصوصاً نمازهای خاصی ذکر شده است. روز عید غدیر هم از این مسئله مستثنی
نیست و نمازی برای این روز وارد شده است.البته مراد ما از نماز عید غدیر،
نماز مخصوصی است که علارغم مستحبی بودن، به جماعت خوانده می‌شود. (در فقه
شیعه خواندن نماز مستحبی به جماعت، به جز نماز عید، باطل است)البته از میان
چند نماز که برای این روز ذکر شده مراد دو رکعت نماز مثل نماز صبح است که
مقداری قبل از اذان ظهر خوانده می‌شود.
نماز روز غدیر در شب و روز و نیز نماز مسجد غدیر، در روایات وارد شده است که نمونه اى از روایات آن بیان مى گردد:
الف: نماز شب غدیر: سید بن طاووس در مورد آن چنین مى گوید:وجدنا فیها صلاة مذکورة فى کتب العبادات والصلاة خیر موضوع و خیر مسموعٍ عام فى سائر الصلوات.ذکر صفة هذه الصلاة فى لیلة الغدیر وهى اثنتا عشرة رکعة لایسلّم الا فى اخراهنّ ویجلس بین کلّ رکعتین ویقرأ فى کل رکعة الحمد وقل هو اللّه أحد عشر مرّات و آیة الکرسى مرّة، فاذا اتیت الثانیة عشرة فاقرأ فیها الحمد سبع مرّات وقل هو اللّه أحد سبع مرّات واقنت وقل «لا اله الاّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشریک لَهُ، لَهُ الملک ولَهُ الحمد یحیى ویمیت ویمیت ویُحیى وهو حىّ لایموت بِیَدِه الخیر وهو على کل شى قدیر» عشر مرات وترکع وتسجد وتقول فى سجودک عشر مرات «سبحان مَن أحصى کل شئ علمهُ وسبحان مَنْ لاینبغى التسبیح الاّ لَهُ سبحان ذى المَنَّ والنّعم، سبحان ذى الفضل والطول، سبحان ذى العزّة والکرم، أسئلک بمعاقد العزّ من عرشِک ومنتهى الرحمة من کتابک وبالاسم الاعظم وکلماته التّامّة أن تصلّى على محمد رسولِکَ وأهل بیته الطیّبین الطاهرین واَنْ تفعل بى کذا وکذا انّک سمیع مجیب».
ب: نماز روز غدیر: شیخ طوسى درباره نماز روز غدیر چنین آورده است:
الحسین بن الحسن الحسینى قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانى قال: حدثنا على بن حسان الواسطى، قال حدثنا على بن الحسین العبدى، قال سمعت اباعبداللّه الصادق ـ علیه السلام ـ یقول: صیام یوم غدیرخم یعدل صیام عمر الدنیا عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنیا لکان له ثواب ذلک وصیامه یعدل عنداللّه ـ عزّوجل ّ ـ فى کل عام مأة حجّة ومأة عمرة مبرورات متقبلات وهو عیداللّه الاکبر… ومن صلّى فیه رکعتین… عدلت عند اللّه ـ عزوجلّ ـ مأة الف حجة ومأة الف عمرة و….ومن فطر فیه مؤمناً کان کمن اطعم فئاماً وفئاماً فلم یزل یعد الى ان عقد بیده عشراً. ثم قال: اتدرى کم الفئام؟ قلت: لا. قال: مأة الف کل فئام کان له ثواب من اطعم بعددها من النبیین والصدیقین والشهداء فى حرم اللّه ـ عزّوجلّ ـ وسقاهم فى یوم ذى مسغبة والدرهم فیه بالف الف درهم…
ج: نماز مسجد غدیر: محدث عظیم الشأن مرحوم کلینى در مورد نماز مسجد غدیر مى گوید:عدة من اصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن احمد بن محمد بن أبى نصر، عن أبان عن ابى عبداللّه ـ علیه السلام ـ قال: یستحب الصلاة فى مسجد الغدیر لان النبیّ ـ صلى اللّه علیه وآله ـ اقام فیه أمیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وهو موضع اظهره اللّه ـ عزّوجلّ ـ فیه الحق
آداب اجتماعى و اخلاقى
1ـ جشن و عید گرفتن
در احادیث زیادى، غدیر، روز عید و بلکه بهترین عید اسلامى دانسته شده است و شایسته است که مردم آن روز را عید بگیرند و جشن بر پا نمایند.امام صادق(ع) فرمود:وهو عید اللّه الاکبر ومابعث اللّه ـ عزّوجلّ ـ نبیّاً قطّ إلاّ وتعیّد فى هذا الیوم وعرف حرمته.
و رسول خدا(ص) فرمود:یوم غدیر خمّ افضل اَعیاد امّتى وهو الیوم الّذى اَمَرنى اللّه تعالى ذکره فیه بنصب اخى على بن ابى طالب علماً لامّتى…
2ـ تبریک و تهنیت
در روایات به سه نوع تبریک اشاره شده است:
الف ـ تبریک به امیرالمؤمنین(ع) در روز غدیر خم
علامه امینى مى گوید:وقال المورّخ غیاث الدین المستوفى 942 فى «حبیب السیر»: ثمّ جلس امیرالمؤمنین بامر من النبى ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ فى خیمة تخصّ به یزوره الناس ویهنئونه وفیهم عمربن الخطّاب فقال: بخٍّ بخٍّ یا ابن ابى طالب، اصبحت مولاى ومولى کل مؤمن ومؤمنة. ثم أمر النبى امّهات المؤمنین بالدخول على امیرالمؤمنین والتهنئة له.
ب ـ تبریک به پیامبر اکرم(ص)
آن بزرگوار در این مورد چنین مى گوید:روى الحافظ ابوسعید الخرکوشى النیسابورى المتوفى 407 فى تألیفه «شرف المصطفى» باسناده عن البراء بن عاذب بلفظ احمد بن حنبل، وباسناد آخر عن ابى سعید الخدرى ولفظه: ثمّ قال النّبى ـ صلى اللّه علیه وآله ـ: هنِّئونى هنِّئونى ان اللّه تعالى خصّنى بالنبوة وخصّ اهل بیتى بالامامة، فلقى عمربن الخطاب أمیرالمؤمنین فقال: طوبى لک یا ابا الحسن اصبحت مولاى ومولى کل مؤمن ومؤمنة.
ج ـ تبریک به یکدیگر
امیرالمؤمنین(ع) در ضمن خطبه غدیر که قبلاً هم بآن اشاره شد فرمود:وتهانّوا نعمة اللّه کما هنّاکم اللّه بالثواب فیه على اضعاف الاعیاد قبله وبعده الاّ فى مثله.امام هشتم(ع) فرمود:وهو یوم التهنئة یهنئ بعضکم بعضاً فاذا لقى المؤمن اخاه یقول: الحمد للّه الذى جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین والائمة ـ علیهم السلام
3 ـ دید و بازدید
شیخ طوسى مى گوید:و روى زیاد بن محمد قال: دخلت على أبى عبداللّه ـ علیه السلام ـ فقلت: للمسلمین عید غیر یوم الجمعة والفطر والاضحى؟ قال: نعم، ألیوم الذى نصب فیه رسول اللّه ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ، فقلت: وأىّ یوم هو یا ابن رسول اللّه؟ فقال: وما تصنع بذلک الیوم والایّام تدور ولکنّه لثمانیة عشر من ذى الحجّة، ینبغى لکم أن تتقرّبوا الى اللّه تعالى بالبرّ والصوم والصلاة وصلة الرحم وصلة الاخوان، فان الانبیاء ـ علیهم السلام ـ کانوا اذا أقاموا اوصیائهم فعلوا ذلک وامروا به.
امام على بن موسى الرضا(ع) در ضمن حدیث فضیلت غدیر فرمود:ومن زار فیه مؤمناً أدخل اللّه قبره سبعین نوراً ووسّع فى قبره ویزور قبره کل یوم سبعون الف ملک ویبشرونه بالجنّة…
4 ـ افطارى دادن
امیرمؤمنان(ع) در این باره فرمود:ومن فطر مؤمناً فى لیلته فکانّما فطّر فئاماً وفئاماً یَعُدُّ بها بیده عشرة، فنهض ناهض فقال یا امیرالمؤمنین وما الفئام؟ قال مأة الف نبىّ وصدّیق وشهید…شبیه این حدیث از امام صادق(ع) نیز در ذیل «نماز روز غدیر» گذشت. همچنین در ضمن احادیث آداب سیاسى نیز دیدیم که امام هشتم(ع) عدّه اى از خواص خود را که روز غدیر به حضورش رسیده بودند براى افطار در منزل خویش نگهداشت و به آنان افطارى داد و به منزل آنان نیز غذا و لباس و غیره فرستاد.
5 ـ انجام کارهاى شایسته روز عید
در احادیث، آداب و اعمال متعدد دیگرى که جنبه اخلاقى و اجتماعى دارد و مناسب روزهاى عید و جشن است بیان شده که به آنها فقط اشاره مى شود و سپس نمونه اى از روایات بیان مى گردد. این آداب و اعمال عبارتند از: هدیه دادن، زینت کردن، شادى کردن، دیگران را شاد و خرّم نمودن، لباس نو و پاکیزه پوشیدن، میهمانى دادن، گذشت و آشتى کردن، کارگشایى براى دیگران، نیکى کردن به دیگران، لباس و غذا و غیره به منزل خویشان و نزدیکان فرستادن، توسعه دادن به زندگى خانواده و برادران، بشارت دادن، استراحت کردن، وام دادن، دوستى کردن، اجتناب از گناه، عقد برادرى بستن، مصافحه کردن، صله رحم، انجام عمل صالح و مهربانى و عطوفت به همدیگر.